Franciscus van Asissi

3. Evangelische broederschap (1210)

Franciscus is 27 jaar. Als een evangelische arme komt hij terug naar zijn vaderstad, nu niet meer om stenen, moortel en eten te bedelen maar om de vrede te preken. Zijn woorden slaan in. Bernardus, een rijke zakenman die rechten gestudeerd heeft, wil zijn levenswijze volgen. En ook Pietro, even geleerd en even rijk. En de ludieke Franciscus maakt er een toneeltje van. Op de drukke markt in Assisi hebben zij met zijn drieën al het geld van de twee nieuwe broeders te grabbel gegooid. Met de komst van deze twee werd Franciscus ineens leider van een kleine gemeenschap, die binnen enkele maanden aangroeit tot 12. Wat te doen? Het evangelie had hem zelf de weg gewezen. Opnieuw slaat hij er het evangelie op na: de teksten wijzen in de richting van 'alles verkopen (Mt. 19, 21), niets meenemen voor onderweg (Lk. 9, 3) en jezelf verloochenen’ Mt. 16, 24). Franciscus zegt: Broeders, dat is ons leven en onze regel. Hun levensstijl (enkele evangeliecitaten) schreef Franciscus op en hij ging met zijn gezellen naar Rome, naar Paus Innocentius III (1198-1216) om zijn goedkeuring te vragen. Het was lente 1210. De Paus was aanvankelijk weigerachtig maar stemt uiteindelijk mondeling toe, nadat hij gedroomd heeft over de ondersteuning van de Lateraan-basiliek. Na de terugreis belandt de groep eerst in Rivo Torto en daarna in Portiuncula, dat de bakermat van de beweging gaat worden. Overdag werken ze bij de mensen en 's avonds keren ze terug naar hun hutten van riet en leem rond het vroeger door Franciscus herstelde kerkje. De beweging rond Franciscus sloot volledig aan bij de evangelisch-apostolische armoedebewegingen vanaf 1150. Het waren reactionaire antikloosterlijke hervormingsbewegingen van rondtrekkende boetepredikers. Zij waren tegen de oude monnikenorden, omdat ze te rijk waren en te afgezonderd leefden. Zij wilden leven volgens de uitzendingsrede (Mt. 10): zoals eens de apostelen van dorp tot dorp trokken op bevel van de Heer om de Blijde Boodschap te beleven en te verkondigen, zo wilden deze boetepredikers in armoede en vol vertrouwen op Gods voorzienigheid en levend van hun handenarbeid, Christus navolgen en zijn vredesboodschap prediken. Het waren leken, geen kloosterlingen. Zij wilden Godtoegewijd leven: zonder bezittingen en geld (armoede), door handenarbeid en verzorging van melaatsen, de vrede preken, geen wapens dragen, nooit eden afleggen, evangelisch gekleed d.w.z. één kleed en barrevoets. Verschillende van deze bewegingen kregen pauselijke goedkeuring: Humiliaten uit Noord-Italië (Milaan) in 1201 en Waldenzen uit Zuid-Frankrijk (Lyon) in 1208 na herhaalde verzoeningspogingen. De Katharen (Albigenzen), ontstaan in Zuid-Frankrijk en hoogbloei in 1180-1200, worden ketters. Zij werden antikerkelijk, hadden scherpe kritiek op de clerus, matigden zich priesterlijke bedieningen aan en werden ketters in de leer. Zo kwam de goedbedoelde hervorming vaak buiten de kerk terecht. Dominicus en Antonius van Padua zullen hen door prediking gaan bestrijden, Franciscus door zijn levensstijl. Franciscus en zijn gezellen kan men typeren als een van die rondtrekkende evangelisch-apostolische armoedebewegingen. Hun levensvorm was niet een kloosterregel, maar het evangelie. De eerste broeders wilden een leef-, bid- en werkgemeenschap zijn naar een evangelische leefwijze door een sterke broederschapbeleving in armoede en nederigheid. De 'arme boetebroeders uit Assisi' (eerste naamgeving) waren de zoveelste groep. Geen wonder dat de paus aarzelde en toch heeft hij het na die droom met hen geprobeerd, nadat de anderen allen ketters en antikerkelijk waren geworden. Het is Franciscus gelukt zijn beweging binnen de kerk te houden en werkelijk zuurdeeg van vernieuwing te laten zijn. Vooral om deze twee elementen: waarachtig evangelisch leven in deemoed en nederigheid en volkomen katholiek leven met eerbied voor de kerk als bedding van het evangelie. De trouw en de samenwerking binnen de kerk is voor Franciscus een wezenlijke vereiste van zijn evangelische wijze om minderbroeder te zijn.